Vadeli işlemler ve opsiyonlar, yatırımcıların mevcut yatırımlarıyla ticaret yapmak veya riskten korunmak için kullanabilecekleri türevlerdir. Bu finansal ürünler, yatırımcıların belirli bir fiyattan ve belirli bir tarihte bir varlığı satın almalarını ve satmalarını sağlayarak, onları daha fazla fiyat dalgalanmalarından korur. Ancak, bu araçlar nasıl çalıştıkları ve yatırımcılara ne tür riskler getirdikleri açısından oldukça farklıdır.
Vadeli işlemler
Bir vadeli işlem sözleşmesi, bir varlığın belirli bir fiyattan ve belirli bir tarihte satın alınma veya satma mecburiyetidir. Vadeli işlem sözleşmesi ayrıca, satın alınacak veya satılacak dayanak varlığın birim sayısını da belirtir. Varlık uzlaşması, sözleşme sona erme tarihine ulaştığında gerçekleşir. Ve sona erme tarihinde vadeli işlem sözleşmesine sahip olan kişi, varlığı kabul edilen fiyattan almalı veya satmalıdır.
Dayanak varlığın bir vadeli işlem sözleşmesine göre nasıl uzlaşılabileceğinin iki ana yolu vardır: Fiziki teslimat veya nakit uzlaşma. Nakit uzlaşma, dayanak varlıkların doğrudan transferini içermez.
Vadeli işlem sözleşmeleri nasıl kullanılır?
En belli olan, vadeli işlem sözleşmesini sona erme tarihine kadar elinde tutmaktır. Bu, yatırımları fiyat dalgalanmalarından korumanın yollarından biridir, çünkü bir varlığı veya eşdeğerini uzlaştırılan spot fiyattan alabilirsin.
Ancak birçok tüccar, vadeleri sona erme tarihine ulaşmadan piyasada vadeli işlem sözleşmeleri alıp satmayı sever. Ve bu durumda, ya sona erme tarihini bekleyip sözleşme şartnamalerini takip edebilirler ya da iki işlem daha yapabilirler : pozisyon azaltıcı(ofset) ve öteleme(vade yenileme).
Pozisyon azaltıcı, bir pozisyonun eşit değerinin ve büyüklüğünün bir zıtı oluşturarak kapatılmasını ifade eder. Bu, tüccarların fiziki teslimat veya nakit uzlaşma almadan kâr veya zarar elde etmelerini sağlar. Örneğin, Bitcoin için gelecek ay sona erme tarihine ulaşacak iki kısa(satış) sözleşmen varsa, aynı tarihte sona eren aynı boyutta iki sözleşme satın alabilirsin. Başlangıç pozisyonu ile pozisyon azaltıcı arasındaki fiyat farkı, türccarın zararını veya kârını temsil edecektir.
Bir öteleme, sözleşmenin sona ermesinden önce pozisyonu ‘öteleme’ veya uzatma anlamına gelir. Vadeli işlem sözleşmelerini öteleyecek olan tüccar, başka bir tarihi olan başka bir sözleşmeye geçmeyi seçebilir. Bunu yapmak için, önce pozisyonlarını azaltırlar ve ardından aynı büyüklükte ancak başka bir son erme tarihi olan vadeli işlem sözleşme ile yeni bir pozisyon açarlar. Örneğin, Ekim ayında sona erecek uzun bir BTC vadeli işlem sözleşmen vardır, bu nedenle sona erme tarihi Eylül olan bir vadeli işlem sözleşmesi ve aynı büyüklükte ancak sona erme tarihi Kasım olan bir vadeli alım sözleşmesi satabilirsin.
Sürekli vadeli işlemler adı verilen belirli bir vadeli işlem türü de vardır. Bu vadeli işlem türünün bir sona erme tarihi yoktur, bu nedenle sözleşmeleri ötelemeye gerek kalmadan süresiz oalrak tutulabilirler.
Vadeli işlem ticareti örneği
Diyelim ki önümüzdeki ay Bitcoin üzerinden fiziki teslimatlı bir vadeli işlem sözleşmesi satın almak istiyorsun. Danayak varlığı olarak 1 BTC’lik bir vadeli işlem sözleşmesi seçersin. Bu, teslimat tarihinde satıcıya 1 BTC ödemek zorunda kalacağın anlamına gelir.
Bitcoin fiyatı yükselip düştükçe, kâr ve zarar miktarı her işlem gününün sonunda hesabina alacak veya borç kaydedilir. Bu nedenle, olası fiyat dalgalanmalarını karşılamak için hesabında bir miktar paran olmalıdır. Spot piyasası fiyatı, ödemeyi kabul ettğin sözleşme fiyatının altına düşerse veya üstüne çıkarsa yine de satıcıya teslimat tarihinde kabul edilen fiyatta ödeme yapman gerekir. Buna bağlı olarak, kabul edilen ve piyasa fiyatı arasındaki farkı temsil eden bir kâr veya zarar alabilirsin.
Satıcıdan Bitcoin kabul etme konusudaki ilgini kaybedersen, sözleşmeni teslim tarihinden önce satabilir veya yeni bir vadeli işlem sözleşmesine geçebilirsin.
Opsiyonlar
Opsiyonlar, yatırımcılara bir varlık satın alma veya satma mecburiyeti değil, hak verir. Bu, yatırımcıların bunu yapmamaya karar vermeleri durumunda, sona erme tarihine ulaştıktan sonra belirli bir fiyattan bir varlık almayı veya satmayı reddedebilecekleri anlamına gelir. Opsiyonlar, sen bir varlığı satın alma veya satma hakkını kullanana kadar dayanak varlığın gerçek sahipliğini temsil etmez.
Bir varlığı satın alma veya satma hakkını elde etmek için yatırımcılar sözde bir prim öderler. Prim tutarı genellikle kullanım fiyatına bağlıdır – bir varlığı, opsiyonun sona erme tarihine kadar satın alabileceğin veya satabileceğin fiyat. Tarih, sözleşmenin kullanılması gereken günü gösterir.
Alım ve Satım opsiyonları açıklandı
Yalnız iki tür opsiyon vardır: alım opsiyonu ve satım opsiyonu. Bir alım opsiyonu, bir varlığı kullanım fiyatından satın almanı sağlarken, satım opsiyonu bir varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan satmanı sağlar.
Örnek:
Diyelim ki 45.000$ kullanım fiyatından Bitcoin satın almak için bir alım opsiyonu açtın ve gelecek ay bu hakkı kullanmak için 1.000$ prim ödedin. Mevcut spot BTC fiyatı 34.000$’dır. Opsiyonunun sona erme tarihine ulaştığında BTC spot fiyatının 50.000$’a yükseldiğini varsayın. Bu durumda hakkını kullanarak 45.000$’dan BTC satın alabilirsin. Bundan sonra Bitcoinini mevcut 50.000$’lık piyasa fiyatından hemen satabilir ve 4.000$ kâr elde edebilirsin(50.000$-45.000$-prim(1.000$)).
Aynı girdilere sahip başka bir senaryoyu düşünelim. BTC fiyatı, alım opsiyonunun sona erme tarihinde 44.000$’a ulaştı. Bu, opsiyonunun değersiz olduğu ancak 45.000$’dan Bitcoin satın alma hakkını kullanmak zorunda olmadığın anlamına gelir. İstersen Bitcoin’i mevcut piyasa fiyatından satın alabilirsin. Yani kullanmadığın hak işin 1.000$ ödedin ve bu anlaşmadaki maksimum zararın.
Aynı şey, satım opsiyonları ve varlığın satışı için de geçerlidir. Varlığı piyasanın üzerinde satma hakkın varsa ve fiyat farkı priminden daha yüksekse, bu işlemden kâr edebilirsin. Aksi takdirde, boşuna bir prim ödersin.
