Finansal risk, paranı veya valığını bir yatırımda veya iş anlaşmasında(vb.) kaybetme şansını temsil eder. Finansal piyasalarda, özellikle esas ilgi alanımız olan kripto piyasalarında, finansal risk, ticaret veya yatırım yaparken sermayenin ne kadarını kaybedebileceğin anlamına gelir. Risk, paranı kaybetmenin varsayımlı bir tehlikesi olarak görülebilir ama garantili değildir. Bu, sadece olasılı zararı ifade etmez, aynı zamanda olasılı kârları da ifade eder. Bir başka deyişle, sermayeni tehlikeye atabilecek veya yükselmesine neden olabilecek iki tarafı keskin bir kılıçtır.
Diğer taraftan, finansal risk, finansal piyasaların ötesine geçip küresel ekonomiye yayılabilir. Farklı işletmeler arasında görülebilir ve şirketlerin, bankaların, endüstrilerin ve hükümetlerin bile temerrüde düşmesine yol açabilir. Bunu 2008’de Lehman Brothers bankası iflas ettiğinde pratikte gördük. Aynı zamanda, araba endüstrinin borçluluk nedeniyle çökme riski vardı, ancak hükümet bunu kurtarmayı başardı. Üstelik, geçmişte Arjantina, Rusya ve Lebanon gibi ülkeler borç yükümlülüklerini yerine getirmemiş ve temerrüde düşmüşlerdi.
Finansal risk hem bireysel hem de kolektif olabilir. Birden fazla finansal risk türü vardır ve hepsinden makalede bahsedeğiz. Daha ileride, bunlardan tamamen kaçınamazsan da onları nasıl sınırlayabileceğinden kısaca bahsedeceğiz.
Ne tür finansal riskler vardır?
Odak noktamız, iş hayatındaki veya iş hayatındaki olmayan riskler değil, finansal riskler üzerinde olmasını isteriz. Bu tanımına dahil edilebilecek birkaç kategori vardır. Ama pratikte, en yaygın olan kategoriler piyasa riski, kredi riski, likidite riski ve işlem riskidir. Bunların içerisinde altkategorileri olanlar var, ancak bu konuda fazla derinleşmeyeceğiz.
Piyasa riski
Piyasa riski, belirli bir piyasa aracının fiyat hareketlerinden kaynaklanan risklerle ilişkilidir: hisse senedi, kripto para birimi, tahviller, emtia vs. Bu, varlıklarının fiyat dalgalanmalarının, belirli bir varlığı satın alırken veya satarken maruz kaldığın bir piyasa riski olduğu anlamına gelir. Örneğin, etherin bir yükseliş trendinde olduğunu belirleyip bu sebepten ETH/USD çiftini almaya karar verirsin. Aracın aşırı fiyatlanabileceğinden ve artırılabileceğinden dolayı ve kârlarını kilitleyen büyük aktörlerden genel satış baskısının çiftin düşmesine neden olabileceğinden dolayı bir piyasa riski faktörü vardır.
Kendini piyasa dalgalanmalarından korumak için bir ticaret stratejisini yapman gerekir. İşte bu noktada risk yönetimi kullanılmaya başlar. Genel bir kural olarak, herhangi bir işlemde, bu durumda ETH/USD işleminde öz sermayenin %2’sinden fazlasını riske atmamalısın.
Öte yandan, piyasa riski, sadece doğrudan piyasa riski ile ilgili olan fiyat dalgalanmalarını değil, aynı zamanda dolaylı piyasa riskini içerir. Buna faiz oranı, iflas veya bir şirket veya ülke, jeopolitik ve sosyopolitik olaylar, beklenmedik haberler vb. dahildir ama sınırlı değildir.
Kripto para birimlerindeki ve hisse senetlerindeki en son çöküş, dolaylı piyasa riskine bağlıydı. Bu en çok ABD’nin Federal Merkez Bankası’nın tahvil alım programını gevşetme kararından etkilendi. Üstelik, yükselen enflasyon endişeleri, piyasa aktörlerinin hisse senetleri ve kripto para birimleri gibi doğası gereği daha riskli varlıklarından tahvil veya emtia gibi daha güvenli olduğu düşünülen varlıklara geçmesine neden oldu.
Kredi riski
Kredi riski, kredi verene borcunu ödeyemeyen bir borçlunun riskine atfedilir. Ağır bir borç yükünü yaşayan ve ciddi bir ekonomik gerileme yaşayan bir üçüncü dünya ülkesinin devlet tahvillerini satın alırsan, kredi riskiyle karşı karşıya kalırsın. Ülke temerrüde düşerse, risk maddileşir. Perakende ve kurumsal düzeyinde bankalar her gün benzer kredi riskiyle karşı karşıya kalır, çünkü özel bireyler ve şirketler ödemelerinde terredüte düşebilir ve bu bankaların kredi riski ile karşı karşıya kalmasına neden olur.
Finansal krizlerinin çoğu bu yüzyılda ve bir önceki yüzyılda ülke kredi riskleri nedeniyle ortaya çıktıkları için, finansal riskinin bu tarafı kritik olabilir. Ülkeler daha fazla borç biriktirmeye devam ettiği sürece muhtemelen öyle kalır. Süreç sürdülemez hale gelirse, küresel bir finansal çöküş mümkün olduğunda, kredi riskinin sistemik bir riskine dönüştüğünü görebileceksin.
Likidite riski
Likidite riski, finansal piyasalarda diğer bir kritik sorunudur. Varlıklarını satın alamadığın veya satamadığın zaman meydana gelebilir. Aynı zamanda, piyasa fiyatlarını etkilemeden açık pozisyonlarını kapatabilir. Likidite olmayan piyasalar, öngörülemeyen çeşitli durumlar nedeniyle pozisyonlarını hızlıca likidite etmek zorunda kalan yatırımcılar için bir baş ağrısı olabilir.
Acemi bir yatırımcının emtia piyasasında elma suyu satın almaktan nasıl heyecan duyduğuna dair öğretici bir hikaye var. Ne kadar daha çok satın alırsa, fiyatı o kadar çok yükseldi ve sonunda kârlarını kilitlemek için satmaya karar verdi. Emri gerçekleşmemiş ve pozisyonunu neden henüz satmadığını sormak için brokerine aradığında, kendisi ‘’Kime?’’ diye sordu. Elma suyu piyasası o sıralar hiç likidite değildi ve işlemlere katılan çok az satıcı ve alıcı vardı. Dolayısıyla, likidite riski gerçekçidir ve bu riskini hafifletmek için daha likidite olan piyasalara ve varlıklara yatırım yapmaya odaklanmalısın.
İşlem riski
İşlem riski, bir şirketin kendi sektöründe günlük olarak işlerini yaparken, karşılaştığı tüm iç faktörleri ve tehlikeleri içerir. Bu risk, çalışanların iç güvenlik prosedürlerini, protokolü, uyumu vb. takip edememesinden kaynaklanabilir. Sorun harici değildir ve genel piyasa koşullarına atfedilemez.
Kötü yönetim, içerinden öğrenenler ticareti, yanlış formüle edilmiş öncellikler, denetim eksikliği, sistem ve ekipmanın bakımının yapılmaması ve şirket içinde insan düzeyindeki diğer hatalı işleme riski yönetimi olabilir. Dolayısıyla, bu riski iş riski kategorisine koymalıyız.
Sonuca varan düşünceler
Finansal piyasalar doğası gereği riskli olduğundan, risklerden tamamen kaçınamayız. Ancak bunları hafifletebilir ve sağlam bir risk yönetim stratejisini geliştirebiliriz. Bir yatırımcıyı ne tür risklerin beklediğini bilmek, etkili risk yönetiminin ilk adımıdır.
